Lễ hội Hoa Lư Ninh Bình - Nét văn hóa đặc sắc nơi cố đô

1. Đôi nét về Lễ hội Hoa Lư

Lễ hội Hoa Lư, còn được biết đến với tên gọi hội Trường Yên hay hội Cờ Lau. là một trong những lễ hội có niên đại lịch sử lâu đời nhất Việt Nam. Với bề dày lịch sử và giá trị văn hóa sâu sắc, lễ hội này đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Lễ hội Hoa Lư diễn ra hằng năm vào tháng 3 âm lịch, nhằm tôn vinh vị anh hùng dân tộc Đinh Bộ Lĩnh đã xây dựng kinh đô Hoa Lư, lập ra nhà nước Đại Cồ Việt và mở đầu thời kỳ độc lập, thống nhất lâu dài của người Việt suốt các triều đại Đinh, Lê, Lý, Trần.

Không chỉ mang ý nghĩa tưởng nhớ, lễ hội còn tái hiện sinh động cuộc đời, sự nghiệp của Đinh Tiên Hoàng Đế, đồng thời khắc họa dấu ấn lịch sử quan trọng của đất nước trong thời kỳ đầu dựng nước và giữ nước.

Kể từ khi Kinh đô Hoa Lư trở thành Cố đô, Lễ hội Hoa Lư đã trở thành một Lễ trọng, Quốc lễ. Mỗi lần diễn ra lễ hội, các triều đình như Huế, Thăng Long đều cử đại thần đến tham dự vô cùng trang trọng. 

Theo sách Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ thì hàng năm triều đình Nguyễn tổ chức đại lễ, tế miếu Đế vương các đời, trong đó có 4 vị được xem là đặc biệt quan trọng: Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân, Hùng Vương và Đinh Tiên Hoàng. Và vua Minh Mệnh còn cho dựng miếu Đức vua Đinh Tiên Hoàng ở xã Dương Xuân, kinh đô Huế, đủ chứng tỏ được sự quan trọng của lễ hội Hoa Lư trang trọng đến nhường nào. Và từ đó trở đi, triều đình quy định việc tế miếu Đinh Tiên Hoàng sẽ được cử hành hàng năm vào hai kỳ Xuân - Thu để bày tỏ tấm lòng thành kính của triều đình.

Để có được lễ hội Hoa Lư như hiện nay là cả một quá trình, mà trong đó có sự hòa quyện cả những yếu tố lịch sử và cả những truyền thuyết dân gian. 

2. Thời gian và địa điểm tổ chức Lễ hội Hoa Lư

Lễ hội tổ chức trong 3 ngày, từ ngày 6 - 8/4 (tức ngày 9- 11/3 năm Ất Tỵ), tại Khu Di tích Quốc gia đặc biệt Cố đô Hoa Lư, xã Trường Yên, TP. Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình.

3. Những nét độc đáo của Lễ hội Hoa Lư

3.1. Phần lễ

Lễ hội Hoa Lư diễn ra với 2 phần là phần lễ và phần hội. Tuy nhiên, phần lễ của lễ hội này lại rất ý nghĩa vì mang trong mình những nét văn hóa quý báu của dòng chảy thời gian, chắt lọc lại mọi tinh túy trong các nghi lễ. 

Phần lễ gồm có: Lễ mở cửa đền, Lễ rước nước, Lễ dâng hương, Lễ rước lửa, Lễ mộc dục, Lễ tiến phẩm, Lễ rước kiệu, Lễ hội hoa đăng. Trong đó, lễ rước nước được xem là hoạt động quan trọng và ý nghĩa nhất. Phần lễ này thường thu hút rất nhiều du khách phương xa và cả người địa phương cùng tham dự. 

Phần lễ của Lễ hội Hoa Lư được diễn ra vô cùng trang trọng

3.1.1 Lễ mở cửa đền của Lễ hội Hoa Lư

Diễn ra tại hai ngôi đền thờ Vua Đinh và Vua Lê, nghi thức này thường tổ chức trước lễ hội một ngày. Sau nghi lễ, người dân và du khách có thể tự do vào đền mà không cần xuất trình vé, như một lời mời gọi linh thiêng mở đầu cho chuỗi sự kiện.

Ảnh: @philguy34

3.1.2 Lễ rước nước

Lễ rước nước được bắt đầu từ sáng sớm ngày 8/3 âm lịch, đây là nghi lễ mở đầu cho ngày khai hội. Nghi thức rước nước từ sông Hoàng Long về đền là một trong những hoạt động quan trọng nhất. Đây là biểu tượng cho truyền thống "uống nước nhớ nguồn", thể hiện lòng thành kính với tiền nhân và đất trời. Trên ngọn tre tại bến sông treo dải phướn vàng khắc lời chú tri ân rồng vàng từng cứu giúp vua Đinh. Nội dung những lời chú là Thần dân, con cháu trăm họ luôn nhớ ơn rồng vàng ở sông này đã cứu giúp vị Hoàng Đế nhà Đinh. Lễ rước nước được tổ chức hết sức trang nghiêm, thành kính

Lễ rước nước được chuẩn bị khá công phu và rất trang nghiêm

3.1.3 Lễ mộc dục

Đây là nghi lễ tắm tượng, được tiến hành vào giờ tý của ngày khai hội. Trước khi làm lễ, thủ từ phải làm lễ cáo xin phép vua cho được thực hiện nghi lễ mộc dục và làm lễ gia quan. Đây là hình thức “gột rửa” tượng thánh trước khi đón lễ hội, biểu trưng cho sự thanh tịnh và khởi đầu may mắn

3.1.4 Lễ rước lửa

Đây là một nghi thức thực hiện ở 2 đền thờ Vua Đinh, hành trình khởi đầu từ nơi ông sinh ra và kết thúc tại nơi ông lên ngôi Hoàng đế, thể hiện sự kết nối giữa mạch nguồn tuổi thơ của vị anh hùng dân tộc đến khi trưởng thành lập lên sự nghiệp thống nhất giang sơn.

Ngọn lửa thiêng được rước từ đền thờ Đinh Bộ Lĩnh ở xã Gia Phương, huyện Gia Viễn. Đoàn rước đuốc tiến hành dâng hương, cúng tế trời đất và tiến hành các nghi lễ xin lửa rồi diễu hành trên đường Vua Đinh tiến về Đền Vua Đinh Tiên Hoàng, tại xã Trường Yên, huyện Hoa Lư để thắp sáng, truyền lửa thiêng trong thời kỳ diễn ra lễ hội.

3.1.5 Lễ tế chính

Ngay sau khi đoàn rước nước trở về sân khấu trung tâm lễ hội, sau nghi thức thả rồng bay thì khởi điểm phần lễ tế tại 2 đền Vua Đinh, Vua Lê. Phần tế có sự tham gia của nhiều đoàn theo lịch đăng ký. Các đoàn rước kiệu và chân nhang từ các di tích thờ các danh nhân thời Đinh – Lê sẽ tham gia rước kiệu về 2 đền, hầu hết các đoàn ở cự ly xa phải rước trên xe lễ hội tiến về Hoa Lư. 

Lễ tế được tiến hành sau đó cả ban ngày và ban đêm ở cả đền vua Đinh và vua Lê với nội dung ca ngợi công đức của hai vị vua, xen kẽ đó du khách sẽ được vào thắp hương tưởng niệm. Tham gia lễ tế có nhiều đoàn trong vùng và cả những nơi khác có đền thờ 2 Vua Đinh Tiên Hoàng, Lê Đại Hành cũng rước kiệu về dự lễ.

Lễ tế cổ truyền tại đền Vua Đinh Tiên Hoàng 

3.2 Phần hội

3.2.1 Khai mạc lễ hội

Đây là màn diễn sân khấu đương đại để khai mạc lễ hội và truyền hình trực tiếp. Sau lời giới thiệu đại biểu, diễn văn khai mạc, phát biểu của các vị lãnh đạo Trung ương và địa phương là màn trống hội Hoa Lư, các màn diễn tái hiện lịch sử trọng đại diễn ra tại kinh đô Hoa Lư xưa như: sự kiện lên ngôi hoàng đế của Đinh Bộ Lĩnh và Lê Hoàn; đánh thắng giặc Tống; dời đô về Thăng Long do Nhà hát Chèo Ninh Bình thực hiện và kết thúc là màn thả rồng bay lên cho tới hết buổi sáng khai mạc. Phần khai mạc luôn là phần hoành tráng nhất, vậy nên khi check-in Ninh Bình thì nhớ không được bỏ lỡ những hoạt động thú vị của phần khai mạc nhé!

Lễ khai mạc mở đầu chuỗi hoạt động ở Lễ hội Hoa Lư 2021

3.2.2 Cờ lau tập trận

Cờ lau tập trận là trò diễn dân gian nhằm diễn tả lại những buổi tập dượt, rèn luyện của người anh hùng Đinh Bộ Lĩnh tuổi niên thiếu. Tham gia màn diễn trò Cờ lau tập trận gồm 60 em thiếu niên 13-15 tuổi. Em khôi ngô nhất được chọn đóng Đinh Bộ Lĩnh, đội mũ bình thiên bằng rơm, tay cầm bông lau có tán vàng, tán tía. Quân Thung Lau, Thung Lá có chiêng, trống cái, thanh la, đứng hai bên múa hát đối đáp và diễn cảnh vua Đinh cầm cờ lau tập trận. Hội diễn thể hiện ý chí của Đinh Bộ Lĩnh và ba quân.

3.2.3 Xếp chữ Thái Bình

Màn diễn xếp chữ Thái Bình để tưởng nhớ niên hiệu mà vua Đinh Tiên Hoàng đặt khi lên ngôi, đây cũng là tên gọi của đồng tiền Thái Bình đầu tiên ở Việt Nam. Tham gia màn này có 120 thiếu nữ mặc áo tứ thân màu xanh, tay cầm cờ, theo nhịp trống giục 3 tiếng một mà chạy kéo chữ. Hàng thứ nhất kéo chữ Thái, chạy vòng lên phía trước kéo xuống thành nét “thanh”, rồi lại vòng lên phía tay trái kéo xuống thành nét “mác”, cuối cùng chạy vòng lên phía tay phải kéo xuống tạo thành nét “chấm”. Vậy là thành chữ “Thái”. 

Trong khi đó, ở hàng thứ 2, các em chạy và kéo chữ “Bình”. Cả hai hàng hạ cờ làm nổi rõ hai chữ “Thái Bình”.

Ngoài ra Lễ hội Hoa Lư còn có các sự kiện hưởng ứng như: cuộc thi Người đẹp Hoa Lư, Hội thi hát chèo, cúp bóng chuyền Hoa Lư, các hoạt động triển lãm, cuộc thi nhằm quảng bá du lịch, và các giải đấu thể thao…

4. Những trải nghiệm thú vị khi tham gia lễ hội Hoa Lư

Hòa mình vào không gian linh thiêng, cổ kính của cố đô Hoa Lư

Cố đô Hoa Lư mang đến không gian trầm mặc và cổ kính giữa núi non hùng vĩ. Dạo bước qua những cổng thành rêu phong, du khách như được trở về thời đại vàng son của triều Đinh và Tiền Lê. Những ngôi đền uy nghiêm, chạm khắc tinh xảo tạo nên vẻ đẹp đầy huyền bí, gợi nhắc về một thời kỳ oai hùng.

Thưởng thức ẩm thực Ninh Bình

Ninh Bình không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn hấp dẫn du khách bởi nền ẩm thực đặc sắc. Cơm cháy giòn rụm, thơm bùi kết hợp cùng nước sốt đậm đà tạo nên hương vị khó quên. Thịt dê núi săn chắc, chế biến thành nhiều món như dê tái chanh, dê nướng, lẩu dê… mang lại trải nghiệm ẩm thực độc đáo, đậm chất cố đô.

Bên cạnh đó, rượu Kim Sơn cay nồng, thơm dịu từ gạo nếp cái hoa vàng giúp bữa ăn thêm phần trọn vẹn. Nem chua Yên Mạc với vị chua nhẹ, kết hợp lá sung, đinh lăng tạo nên hương vị thanh tao. Đặc biệt, mắm tép Gia Viễn đậm đà, ăn cùng cơm nóng hay thịt luộc đều khiến thực khách nhớ mãi.

Khám phá thiên nhiên kỳ vĩ của vùng đất Cố Đô Hoa Lư

Vùng đất Cố đô Hoa Lư không chỉ lưu giữ những dấu ấn lịch sử hào hùng mà còn sở hữu thiên nhiên kỳ vĩ, hoang sơ. Dòng sông Ngô Đồng hiền hòa chảy giữa những dãy núi đá vôi trùng điệp, tạo nên bức tranh sơn thủy hữu tình. Đặc biệt, những hang động huyền bí và những cánh đồng lúa chín vàng làm say đắm lòng du khách khi đặt chân đến nơi đây.

• Tràng An: Hệ thống hang động xuyên núi cùng dòng nước trong xanh khiến nơi đây được ví như “Hạ Long trên cạn”.

• Tam Cốc – Bích Động: Những cánh đồng lúa trải dài hai bên dòng sông, hòa quyện với núi non tạo nên vẻ đẹp thơ mộng.

• Động Am Tiên: Một thung lũng biệt lập với cảnh quan huyền ảo, nơi từng là chốn tu hành của Hoàng hậu Dương Vân Nga.

Ảnh: DINGDANG