Nghề làm lụa tơ sen tại huyện Mỹ Đức Hà Nội

Cách trung tâm Hà Nội khoảng 40 km, xã Phùng Xá, huyện Mỹ Đức, có nghề nuôi tằm, dệt lụa truyền thống. Vài năm gần đây, vùng quê tự hào khi nghệ nhân Phan Thị Thuận nghiên cứu làm thành công lụa tơ sen, với kinh nghiệm hơn 60 năm trong nghề dệt lụa truyền thống. Bà đã dùng những gì đã đúc kết được cộng với sự tìm hiểu những thông tin nhiều nơi, và sau một thời gian dài với những thất bại liên tiếp, bà đã thành công trong việc sản xuất ra loại vải lụa từ tơ sen.

1. Lụa tơ sen là gì ? Làng nghề làm lụa tơ sen ở đâu

Vải lụa tơ sen là loại vải mềm nhẹ được dệt từ những sợi tơ được lấy từ phần cuống của hoa sen. Là một trong những loại vải có quy trình sản xuất phức tạp tốn nhiều công sức và giá thành thuộc vào hạng đắt đỏ trên thế giới.

Nghệ nhân Phan Thị Thuận Ảnh: Sưu tầm

2. Quy trình sản xuất ra lụa tơ sen

Mỗi thân sen về được đưa vào bể rửa sạch bùn và tuốt hết gai để thuận thiện cho quá trình rút sợi

Để lấy được tơ sen, bà Thuận dùng dao khứa xung quanh cuống sen, rồi dùng tay vặn và kéo tơ, ve cho sợi tơ sen tròn lại. Mỗi thân sen làm ra một mét sợi tơ. Thợ thạo việc rút trung bình 200 cuống lá sen một ngày.

Để đào tạo một thợ thành thạo việc rút tơ sen mất một tháng, vì kỹ thuật dùng dao cắt đòi hỏi chính xác, nếu quá sâu vào thân sen thì sợi tơ sẽ đứt và ngắn.Tơ rút xong được cho vào ống và đưa vào guồng. Tất cả công đoạn đều được làm thủ công bằng tay.

Tơ sen khi rút ra khỏi thân cây gặp nước luôn có màu trắng đục, nhưng khi khô và se thành sợi sẽ dần chuyển sang màu trắng sáng. Quá trình quay sợi người quay phải luôn chăm chú điều chỉnh để sợi không bị đứt.

Công đoạn cuối cùng là dệt thành tấm lụa trên máy. Với những tấm lụa có hoa văn chìm, người đứng máy phải khéo léo tạo tác ngay khi đưa đẩy con thoi. Từng chiếc khăn, tấm lụa sau đó được luộc ở nhiệt độ cao trong hơn một tiếng để tan hết nhựa sen, rồi phơi trong môi trường khô thoáng có ánh nắng.

Để hoàn thiện một chiếc khăn lụa tơ sen phải trải qua 14 công đoạn, đòi hỏi từng người thợ phải tập trung và có tình yêu với nghề dệt.

3. Ứng dụng của lụa tơ sen trong cuộc sống

Sản phẩm lụa từ tơ sen bền, mát và có thể làm thành túi, vỏ bọc sổ sách, đồ trang trí trong nhà, đóng khung treo tường... Trong đó, được ưa chuộng nhất là khăn quàng cổ. Cần tới 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 m, giá thành hơn 8 triệu đồng.

Một chiếc khăn làm thủ công bằng lụa tơ sen mất 0,07gr tơ, nhiều người cùng làm trong một tháng và 7 ngày thêu họa tiết. Những mẫu khăn này đã được nguyên Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc mang tới Hội nghị Thượng đỉnh G20 năm 2019 để làm quà tặng.

4. Ý nghĩa văn hoá và kinh tế

Sản phẩm lụa tơ sen có chất lượng cao, được thị trường đón nhận, nhưng để phát triển hơn vẫn phải đối mặt với khó khăn như mùa sen bắt đầu từ cuối tháng 5 tới đầu tháng 9 hàng năm nên chỉ lấy được tơ theo thời vụ, các công đoạn sản xuất vẫn chủ yếu làm thủ công nên để dệt được lụa sen mất nhiều thời gian. Vì vậy các cơ quan chức năng cần định hướng cụ thể hơn cho việc phát triển tơ sen, hỗ trợ quảng bá sản phẩm, xây dựng thương hiệu tơ sen của huyện Mỹ Đức để nghề dệt lụa sen phát triển…

Khăn lụa làm từ tơ sen

Trước sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường, người dân Phùng Xá muốn giữ nghề, phải nâng cao chất lượng sản phẩm, tạo ra sản phẩm mới, độc đáo để nghề dệt trụ vững, có sức cạnh tranh cao trên thị trường. Vì vậy sản phẩm sản xuất từ sợi tơ xen cần được phát triển mở rộng, khi trên địa bàn huyện Mỹ Đức có khoảng 300 ha đất trũng trồng sen, đây là nguồn nguyên liệu dồi dào cho việc sản xuất sợi tơ sen.

Những năm gần đây, sự thay đổi xu hướng tiêu dùng của thị trường đã khiến sản phẩm tơ lụa công nghiệp áp đảo hàng thủ công. Chính quyền địa phương cần tạo điều kiện thuận lợi để các hộ sản xuất, doanh nghiệp tại làng nghề vay vốn, đầu tư máy móc hiện đại cho sản xuất. Việc làm này giúp nâng cao năng suất lao động và giúp sản phẩm đồng đều hơn, chất lượng hơn, đáp ứng các tiêu chí để xuất khẩu và đưa sản phẩm vào các kênh phân phối lớn.

Đặc biệt làng lụa tơ sen được phát triển mạnh sẽ góp phần thu hút ngày càng đông khách du lịch từ khắp nơi đến với huyện Mỹ Đức để thăm quan, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho địa phương.

>>>Gợi ý: Mẫu đầm nhẹ nhàng thanh lịch